Η Χρυσοκεντική της Ηπείρου

Η Χρυσοκεντική της Ηπείρου

Χαρακτηριστικό στοιχείο πολυτέλειας και πλούτου των αστικών ενδυμασιών της Ηπείρου τον 19ον αιώνα, ιδιαίτερα των γυναικείων, είναι το χρυσοκέντημα. Το είδος αυτό της κεντητικής ακολουθούσε δύο τεχνικές:

Την τερζήδικη που χρησιμοποιούσε χρυσό στριφτό κορδόνι, το τιρτίρι, και τη συρμακέσικη που κεντιόταν με λεπτότερο ή παχύτερο τέλι.

Και στις δύο περιπτώσεις το κέντημα ήταν επίρραπτο, δηλαδή το χρυσό υλικό δε διαπερνούσε την επιφάνεια του υφάσματος, αλλά στερεωνόταν σε αυτήν με κρυφές μεταξωτές βελονιές, τα ράμματα.

Την τερζήδικη τεχνική ασκούσαν ειδικοί πλανόδιοι, ως επί το πλείστον, τεχνίτες, οι λεγόμενοι τερζήδες ή καποτάδες που έραβαν και συγχρόνως κεντούσαν τα διάφορα εξαρτήματα της φορεσιάς. Από τα πιο πλούσια χαρακτηριστικά τους έργα ήταν το πιρπιρί, βαρύτιμος γυναικείος επενδυτής (πανωφόρι) των Ιωαννίνων που περνούσε από μητέρα σε κόρη. Χαρακτηριστικός είναι ο ηπειρωτικός λόγος «ένα πιρπιρί τρεις γενιές».

Τα συρμακέσικα κεντήματα εκτελούνταν σε μόνιμα εργαστήρια, όπου μπορούσαν να μετέχουν και γυναίκες. Οι αρχές της συρμακέσικης κεντητικής ανάγονται στο Βυζάντιο και σε αυτήν ανήκουν όλα τα λαμπρά εκκλησιαστικά χρυσοκεντήματα της βυζαντινής εποχής.

Τα κεντήματα αυτά διακρίνονται για τη λεπτότατη επεξεργασία τους που δίνει στα διακοσμητικά θέματα επίπεδη, σχεδόν ζωγραφική επιφάνεια. Στα κοσμικά ωστόσο έργα της τελευταίας περιόδου της χρυσοκεντητικής (19ος αι.) στην οποία ανήκουν τα συρμακέσικα της Ηπείρου, γίνεται χρήση φουσκωμάτων από νήματα ή χαρτί που προσδίδουν στα θέματα ανάγλυφη όψη.

Από το β’ μισό του 19ου αι. εισάγεται στον διάκοσμο της ηπειρωτικής ποδιάς, κυρίως της περιοχής του Μετσόβου και Ζαγοροχωρίων, το κέντημα με πολύχρωμα μετάξια.

Οι συρμακέσηδες, όπως αποκαλούνταν, οι τεχνίτες – καλλιτέχνες της εποχής, ή αλλιώς “ζωγράφοι της βελόνας”, αποτυπώνουν την ψυχή και την πίστη του λαού, στα ιερατικά άμφια και στα ενδύματα.

Πρέπει να τονίσουμε ότι τον 19ο αιώνα οι Καλαρρύτες ήταν φημισμένοι εκτός από την αργυροχοΐα και για την τέχνη της χρυσοκεντητικής. Γινόταν εισαγωγές νημάτων από το εξωτερικό και δούλευαν την τέχνη τους με περισσή δεξιοτεχνία και στην κοινότητα αλλά υπήρχαν και μόνιμοι τεχνίτες στα Ιωάννινα. Ένδειξη πλούτου στους Καλαρρύτες ήταν και οι βελούδινες χρυσοκεντητικές μπάντες όπου κεντούσαν τη χρυσή διακόσμηση βάζοντας από κάτω στο ύφασμα χαρτί.

Γιαννιώτικη φορεσιά -λεπτομέρειες Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο.

Το πιρπιρί (γυναικείο χρυσοκέντητο πανωφόρι) υπήρξε το μεγαλοπρεπέστερο ένδυμα της φορεσιάς των Ιωαννίνων, πολυτελές και βαρύτιμο (το κληρονομούσε η κόρη από τη μάνα Αγγ.Χατζημιχάλη) όπως και ολόκληρη η γιαννιώτικη αρχοντική φορεσιά.

Το πιρπιρί (γυναικείο χρυσοκέντητο πανωφόρι)
Ενδυμασία αστική Ιωαννίνων – Μουσείο Μπενάκη
Γιαννιώτικο χρυσοκέντητο πιρπιρί 

Αναρτημένα στο διαδίκτυο

Share

Written by:

259 Posts

Λαογράφος - Ερευνητής
View All Posts
Follow Me :

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *