Αβδέλλα

Αβδέλλα Γρεβενών

Η πατρίδα των αδελφών Μανάκια.

Στις υπώρειες της Ανατολικής Πίνδου σε υψόμετρο 1300 – 1450 μ., στους πρόποδες του όρους Βασιλίτσα και σε απόσταση 44 χλμ. από την πόλη των Γρεβενών εμφανίζεται, κυριολεκτικά, σαν “κρεμασμένη βδέλλα’’ στο κατωφερικό ποδαρικό του βουνού Κουλέου ένα από τα βλαχοχώρια και τα πιο γνωστά θέρετρα του Νομού Γρεβενών, η Αβδέλλα.
Χωριό με πλούσια ιστορική και πολιτιστική παράδοση με παραδοσιακά αρχοντικά, επιβλητικές εκκλησίες, πέτρινες βρύσες ανέγγιχτες στο χρόνο και ένα κρυφό σχολείο από την εποχή της Τουρκοκρατίας κοσμούν το πολιτιστικό παζλ του.
Ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει πολιτιστικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς που κρύβονται στις πέντε Εκκλησίες του χωριού που αποτελούν σπάνια θρησκευτικά μνημεία διασώζοντας αγιογραφίες και εικόνες ιστορικής σημασίας που χρονολογούνται πριν από 500 χρόνια περίπου.
Πλούσιο φυσικό περιβάλλον με απίθανες εναλλαγές τοπίου, καταπράσινα βουνά, καταρράκτες, βαθιές χαράδρες, ρυάκια, ποτάμια, απέραντοι βοσκότοποι και καλλιεργήσιμη γη συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης και άγριας ομορφιάς με δυνατότητες ορεινών εξερευνήσεων.
Το χωριό της Αβδέλλας συνορεύει με τα άλλα τρία πίνδεια βλαχοχώρια το Περιβόλι, την Σμίξη, τη Σαμαρίνα και δίνει τη δυνατότητα διάχυσης των επισκεπτών της σε αυτά μέσα από διαδρομές που στολίζονται με πλούσια βλάστηση, σπάνια πανίδα και επιβλητικά τοπία που δίνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κάλος και αποτελούν οικοτουριστικούς προορισμούς.
Η Αβδέλλα Γρεβενών είναι η γενέτειρα του Διονύσιου του Φιλοσόφου των αδερφών Μίλτου και Γιάννη Μανάκια οι οποίοι είναι οι πρώτοι Έλληνες αλλά και Βαλκάνιοι Κινηματογραφιστές, του ξυλογλύπτη Δημήτρη Αγοράστη αλλά και σημαντικών Μακεδονομάχων οπλαρχηγών όπως ο Βέρρος Ζήσης

Άποψη της Αβδέλλας με χιόνι (Ηλιόλουστη κατά τους χειμερινούς μήνες)
Κρούτσια Μάρε (Σταυρός μεγάλος στα βλάχικα).Στο βάθος η Αβδέλλα

Ιστορία

Η ιστορία της Αβδέλλας Γρεβενών στερείται γραπτών ή άλλων μαρτυριών και ο χρονικός προσδιορισμός της ίδρυσής της, παραμένει αδιευκρίνιστος.
Για την ίδρυση του χωριού, οι μοναδικές ίσως πιθανές υποθέσεις που μπορούν να μας βοηθήσουν να διερευνήσουμε το παρελθόν της, είναι αυτές που συσχετίζουν την δημιουργία των οικισμών του ορεινού συμπλέγματος του Σμόλικα με την παράδοση της κτηνοτροφικής δραστηριότητας της περιοχής. Φαίνεται ωστόσο πως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων δημιούργησαν στην αρχή μικρούς οικογενειακούς συνοικισμούς στα υψίπεδα του Σμόλικα οι οποίοι συνενώθηκαν στη συνέχεια, λόγω και της ανασφάλειας των καιρών, δημιουργώντας έναν ενιαίο οικισμό, πιθανόν την σημερινή Αβδέλλα.
Οι αρχικοί συνοικισμοί (καλύβες) που αποτελούνταν από κτηνοτροφικές ομάδες διαφορετικών οικογενειών βρίσκονταν σε θέσεις που ακόμα ξεχωρίζουν απ’ τα ονόματά τους Σαρντίνι, Μπουμπουάνια, Γκιόνι, Μπρότι, Γκουγκουλέκα, και που δόθηκαν από τους πρώτους εκείνους εποικιστές, παρ’ όλο που σήμερα δεν υπάρχουν ως οικογενειακά ονόματα.
Αυτή είναι και η εντύπωση που αποκόμισαν από τις επισκέψεις τους στην περιοχή οι Άγγλοι αρχαιολόγοι A. Wace και G. Thompson, στις αρχές του αιώνα, για την ίδρυση της Αβδέλλας.

Πανηγύρι στο μοναστήρι Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Αβδέλλα, (6/8/1905). Αφοί Μανάκια

Είναι όπως φαίνεται κοινή η παράδοση κι άλλων βλάχικων κτηνοτροφικών χωριών (Σαμαρίνα, Σμίξη, κ. ά.) να εξηγούν την ίδρυσή τους σε συνενώσεις κάποιων οικισμών π.χ. Σαμαρίνα, Αγ.Παρασκευή, Χιλιομόδι που συνοικισθήκαν για την ίδρυση της Σαμαρίνας ή η Μπίγκα και οι Πινακάδες για την ίδρυση της Σμίξης κ. λ. π. Αυτή φαίνεται να είναι μια λογική εξήγηση αφού τα τσελιγκάτα – οι μεγάλες κοινοπραξίες των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων – μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, εγκαθίσταντο σε κάποια απόσταση μεταξύ τους προκειμένου να εξασφαλίζουν τον απαραίτητο χώρο για τον σταυλισμό, το άρμεγμα, την κουρά και τις άλλες εργασίες συντήρησης των κοπαδιών και της επεξεργασίας του γάλακτος, των μαλλιών και των υπόλοιπων προϊόντων.
Κοντολογίς η ίδρυση και η εξέλιξη των παραπάνω οικισμών, φαίνεται τελικά πως οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και συμβαδίζει με την εξέλιξή της. Βέβαια όλα αυτά συμβαίνουν μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα όπου ισχύουν ακόμα οι οικονομικοί και κοινωνικοί όροι ύπαρξης και εξέλιξης αυτών των κτηνοτροφικών οικισμών.
Σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, πριν το 1800 το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες» 1 χλμ. Δ. της σημερινής Αβδέλλας. 

Η μετοίκηση από εκεί οφείλεται, κατά την παράδοση, στις ευνοϊκότερες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν στην σημερινή θέση της.

 

Προτομές Αδελφών Μανάκια στην πλατεία του χωριού

Κατά τη διάρκεια της ακμής του χωριού, οι κάτοικοι είχαν ως κύρια δραστηριότητά τους την κτηνοτροφία και τα σχετικά μ’ αυτήν επαγγέλματα, όπως τυροκόμοι, υφαντουργοί, αγωγιάτες, έμποροι.

Μέχρι τις αρχές του 20ού αι. μεγάλοι τσελιγκάδες δημιούργησαν νέους οικισμούς στα μέρη που μετανάστευαν το χειμώνα (Βέροια, Νάουσα, ορεινές περιοχές Οχρίδας), καθώς και στη Θεσσαλία, Πάικο, Πορόια, Σιάτιστα, Κλεισούρα Καστοριάς κ.ά.. Κάποιοι βρέθηκαν σε ακόμα πιο μακρινές περιοχές (Θράκη, Αδριανούπολη, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι, Οδησσό, ΗΠΑ κ.ά.), προσπαθώντας πάντοτε να γλιτώσουν από τις αυθαιρεσίες της τοπικής Οθωμανικής διοίκησης και τους Τουρκαλβανούς ληστές.
Κατά την περίοδο της ακμής της η Αβδέλλα διακρινόταν από τα άλλα τρία μεγάλα βλαχοχώρια (Σμίξη, Σαμαρίνα, Περιβόλι) και για το ποσοστό των μορφωμένων ανθρώπων της, γεγονός το οποίο επισημαίνουν στις αναφορές τους και οι περιηγητές της εποχής.
Πολλοί κάτοικοι της Αβδέλλας έλαβαν μέρος στους αγώνες του Ελληνισμού από τους 14-15ο αι.ακόμα. Το 1420 Αβδελλιώτες και άλλοι Βλάχοι πήραν μέρος, κατά μία μαρτυρία, στην υπεράσπιση της Θεσσαλονίκης κατά την πολιορκία της από τον Μουράτ το Β΄. Επίσης, πάντα κατά ανεπιβεβαίωτες μαρτυρίες, στην πολιορκία της Κων/πολης το 1453, συμμετείχαν υπερασπιζόμενοι τη βασιλεύουσα με ένα σώμα 2.000 βλάχων ιππέων και με αρχηγό τον περίφημο Γενουάτη στρατηγό, Ιουστινιάνη.
Με την υποταγή της Αβδέλλας στους Οθωμανούς, εξασφαλίστηκε όπως και για τα άλλα βλαχοχώρια αυτονομία, προστασία και άλλα προνόμια. Ανάμεσα στα έτη 1500-1611 το χωριό γνώρισε περίοδο ακμής, δυστυχώς όμως τα προνόμια χαθήκαν στα χρόνια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Το 1818 ο Αβδελλιώτης οπλαρχηγός Νικοκάτσας μαζί με άλλα 600 παλικάρια, επαναστάτησαν στη Ζίχνη Σερρών και έσπευσαν σε βοήθεια του Καραγιώργη της Σερβίας.

Στον Αγώνα του 1821 έλαβαν μέρος στην Επανάσταση της Χαλκιδικής. Συμμετείχαν επίσης στην πολιορκία του Μεσολλογίου, ξεσηκώθηκαν το 1854 μαζί με Θεσσαλούς, Ηπειρώτες και Δυτικομακεδόνες Βλάχους για να ενωθούν με την υπόλοιπη Ελλάδα και κατά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο (1877-1878) εξεγέρθηκαν οι Αβδελλιώτες της Βέροιας εναντίον των Τούρκων κατά τη λεγόμενη «εξέγερση του Κολινδρού». Αβδελλιώτες υπήρξαν πολλοί Μακεδονομάχοι και Αβδελλιώτες συμμετείχαν ως κυρατζήδες (= αγωγιάτες) στους Βαλκανικούς Πολέμους, στο Αλβανικό Μέτωπο και στην Εθνική Αντίσταση, μεταφέροντας τρόφιμα, πυρομαχικά και τραυματίες.
Το χωριό κάηκε πρώτη φορά το 1905 και δεύτερη φορά στις 14-7-1944 επί Κατοχής από ομάδα Γερμανών Ναζί, που υποχωρούσε. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής, πολλοί κάτοικοι επίσης ήταν αντάρτες στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα στις τάξεις του ΕΛ.Α.Σ. και του Ε.Δ.Ε.Σ.. Ο 20ος αιώνας και ιδιαίτερα η πρώτη μετά τον εμφύλιο δεκαετία σημάδεψαν ανεξίτηλα και το μέλλον του χωριού.
Η σταδιακή παρακμή της κτηνοτροφίας και η αστυφιλία έφεραν τον πληθυσμό πιο κοντά στις δευτερογενείς εστίες (τόποι παραχείμασης των κοπαδιών), όπου μαζί με την αλλαγή των επαγγελματικών δραστηριοτήτων του πληθυσμού άλλαξε και ο παραδοσιακός τρόπος οργάνωσης της ζωής.

Άποψη του χωριού από ψηλά

Μνημεία - Αξιοθέατα της Αβδέλλας

Η εκκλησία της Παναγίας στην πλατεία του χωριού

Αξιοθέατα σήμερα του χωριού αποτελούν τα θρησκευτικά μνημεία του, που «κουβαλούν» στις πέτρες τους ιστορία αιώνων.
Πέντε εκκλησίες δεσπόζουν στο ορεινό χωριό της Αβδέλλας.

  • Η ενοριακή εκκλησία της Αβδέλλας, η Κοίμηση της Θεοτόκου, η οποία βρίσκεται στην πλατεία, κάηκε το 1905 και ξαναχτίστηκε το 1955.
  • Η εκκλησία του Αγίου Νικόλα στα ανατολικά του χωριού 100 μ. από την πλατεία , όπου
    αποτυπώνεται σε φωτογραφία στις αρχές του 19ου αιώνα πολύ μεγαλύτερη από την σημερινή της μορφή.
  • Στο Δ. άκρο της Αβδέλλας συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που χτίστηκε στα 1511 και ανακαινίσθηκε στα 1812. Την αγιογράφηση του ναού έκανε ο Σαμαριναίος αναγνώστης Μιχαήλ. Το μνημείο έχει γυναικωνίτη, διασώζει παλιές αγιογραφίες και εικόνες, καθώς και το σήμαντρό του.
  • Σε υψ. 1.700 μ. και σε ύψωμα Α. της Αβδέλλας, βρίσκεται η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος , που χρονολογείται πριν το 1900. Από αυτή τη θέση η θέα είναι μοναδική. Η πρόσβαση στο μνημείο πετυχαίνει με πεζοπορία 1 ώρας σε ένα μονοπάτι με ενδιάμεση στάση στην τοποθεσία “Μπάντε Μάρε”.
  • Τέλος, μέσα στο δάσος της Αβδέλλας υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, (παλιό μοναστήρι σύμφωνα με τις μαρτυρίες και τα ντοκουμέντα της εποχής) εκεί που κατά την παράδοση ήταν το κρυφό σχολειό.
  • Εκτός από τις εκκλησίες, υπάρχουν και δείγματα ντόπιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, η διάσωση της οποίας πρέπει να είναι το κύριο μέλημα των ιθυνόντων του τόπου.
Μοναστήρι Αγ. Τριάδος (φωτό Αφοί Μανάκια αρχές 19ου Αιώνα)
Μοναστήρι Αγ. Τριάδος (φωτό Αφοί Μανάκια αρχές 19ου Αιώνα)

Δείτε φωτογραφίες της Αβδέλλας

Ορειβατικες Διαδρομές

  1. Πλατεία – Αγ.Αθανάσιος – Βουλάγκα – Βασιλίτσα (μέτριας δυσκολίας περίπου 4 ώρες ανάβαση)
  2. Πλατεία – Αγ.Αθανάσιος  – Μουτσέλιο (ήπιας δυσκολίας περίπου 1,30 ώρα ανάβαση)
  3. Πλατεία – Μπάντεα Μάρε – Μεταμόρφωση του Σωτήρος (μέτριας δυσκολίας περίπου 1 ώρα ανάβαση)
  4. Πλατεία – Καγκέλια – Κάπλου ντι Λιβάδι – Βασιλίτσα (μέτριας δυσκολίας περίπου 4 ώρες ανάβαση)
  5. Πλατεία – Δρυστέλες – Μοναστήρι Αγ. Τριάδος (Πεζοπορία με ελαφρά ανάβαση περίπου 1 ώρα)
  6. Πλατεία – Δρυστέλες – Μοναστήρι Αγ. Τριάδος – Μεταμόρφωση του Σωτήρος(Πεζοπορία και αυξημένη δυσκολία ανάβασης στο κομμάτι από Αγ.Τριάδα ως την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος περίπου 4 ώρες)

Περίπατοι

  1. Πλατεία του χωριού – τοποθεσία Μανακια (ο πιο συνηθισμένος 15 λεπτά)
  2. Πλατεία – Μανάκια – ποτάμι Βαλιαράς ( 30 λεπτά και από το μέσον της διαδρομής είσαι μέσα στο δάσος)
  3. Πλατεία – Μανάκια – ποτάμι Βαλιαράς και ανάβαση ελαφράς δυσκολίας στην τοποθεσία Μπάντε αλ Καρακωστ ( 45 λεπτά και τα 2/3 της διαδρομής είσαι μέσα στο δάσος)
  4. Αβδέλλα – Περιβόλι (1 ώρα διαδρομής μέσα στο δάσος)
  5. Αβδέλλα – Περιβόλι – Αρκουδόρεμα  (1 ώρα διαδρομής μέσα στο δάσος για το Περιβόλι και άλλες 2 ώρες ως το Αρκουδόρεμα μέσα στον Εθνικό δρυμό της Βάλια Κάλντα)
Καταράκτης Βαλιαράς

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος

Σύλλογος Αβδελλιωτών ¨Η Βασιλίτσα"

Έτος ίδρυσης:  : 1984
Ιστορικό:  Από την 10ετία του 50 υπήρχε η αδερφότης των απανταχού Αβδελλιωτών . Το 1984 έγινε Σύλλογος με επωνυμία Σύλλογος Αβδελλιωτών “Η Βασιλίτσα”

Καταστατικό:  Αποτελείται από 22 άρθρα

Σκοποί:
Ηθική και κοινωνική προαγωγή μελών , αδελφική συνένωση , προαγωγή παντός φιλανθρωπικού και κοινωφελούς σκοπού , προαγωγή εκπολιτιστικού σκοπού και έρευνα για την καταξίωση του ονόματος των πρωτοπόρων του κινηματογράφου αδελφών Μανάκια

Η σφραγίδα φέρει σε κύκλο τις λέξεις “Σύλλογος Αβδελλιωτών η Βασίλιτσα” μέσα δε στον κύκλο παράσταση που απεικονίζει δυο χορευτες.

  • Χορευτική ομάδα
    2 συγκροτήματα (παιδικό και ενηλίκων)
  • Αριθμός μελών:  πάνω από 2000

Που θα μείνετε

Ξενώνας Λα Μπουμπάνια

Τηλέφωνο: 2462081433,2462028238
Fax: 2462084701
Κινητό: 6948628049, 6948628050

Απομακρυνθείτε για λίγο από τους γρήγορους ρυθμούς της πόλης και ελάτε να ζήσετε στιγμές ψυχικής ηρεμίας, σε οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον.
Ο ξενώνας Lα Boubania διαθέτει 3 δίκλινα, 3 τρίκλινα και 5 δίχωρα δωμάτια.

Όλα τα δωμάτια είναι εξοπλισμένα με ατομικό μπάνιο, ατομική τηλεόραση και κεντρική θέρμανση. Στο σαλόνι του ξενώνα υπάρχει τηλεόραση. Για την εξυπηρέτηση των πελατών μας, υπάρχει κεντρικό τηλέφωνο. Η περιποίηση των δωματίων είναι τακτική.

Σερβίρεται παραδοσιακό ελληνικό πρωινό που ετοιμάζεται από γνήσια προϊόντα, όπως πίτες, τραχανά, αυγά, λουκουμάδες, κ.α. Στο εστιατόριο του ξενώνα μας,, σερβίρονται γεύματα παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας, παρασκευασμένα με εγχώρια υλικά, όπως πιάτα της ώρας και μαγειρευτά σε περίπτωση που ζητηθεί από τους πελάτες. Από την πλούσια κάβα μας, μπορείτε να επιλέξετε τοπικά κρασιά ή άλλα της ευρύτερης περιοχής. Στο μπαρ του ξενώνα μας απολαύστε με την παρέα σας τον καφέ, το αναψυκτικό σας ή όποιο ποτό επιθυμείτε και αφεθείτε στη μαγεία που προσφέρει η περιοχή μας.

Εστιατόρια

Λάμπα λα Λεύκα
Τηλέφωνο επικοινωνίας
  • 6932523573
 
Στο Λάμπα λα λεύκα Θα βρείτε φαγητά της Ώρας Μαγειρευτά Της σούβλας Γλυκά και Παγωτά
 
Share