Πολύ μελάνι και χαρτί καταναλώθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια για να γραφούν οι ομορφιές του χωριού και η ιστορία του.
Το Σέλι είναι ενα από τα βλαχοχώρια που δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις.
Το Κάτω Βέρμιο ή Κάτω Σέλι είναι ορεινό χωριό του δήμου Βέροιας στην Περιφερειακή Ενότητα Ημαθίας, σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 1.400 μέτρων. Θεωρείται ως ένα από τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας. Έχει μόνιμο πληθυσμό 75 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011.
Το χωριό απέχει 24 χιλιόμετρα από Βέροια και 17 χιλιόμετρα από τη Νάουσα. Είναι χτισμένο στις δυτικές πλαγιές του όρους Βερμίου. Μέσα στα όρια του χωριού βρίσκεται το Εθνικό Χιονοδρομικό κέντρο Σελίου.
Η πρώτη εγκατάσταση των κατοίκων έγινε στο νότιο άκρο του χωριού στην περιοχή Κρύες Βρύσες. Οι Βρύσες ήταν η κυριότερη πηγή νερού για το χωριό και αποτελούσαν τόπο συνάθροισης, κυρίως γυναικών, που γέμιζαν σκεύη με νερό για το σπίτι ή έπλεναν εκεί φλοκάτες και κουβέρτες. Συχνά πήγαιναν να γεμίσουν νερό τα παλικάρια του χωριού και εκεί γνώριζαν τις νεαρές κοπέλες για να προχωρήσουν στο προξενιό και στο γάμο.
Ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1826 – 1835 από Βλάχους κτηνοτρόφους που ήρθαν από τις πατρογονικες εστίες στην Πίνδο και συγκεκριμένα από τις περιοχές της Αβδέλας κυρίως , και της Σαμαρίνας επίσης. Ο μαζικός όμως ερχομός των Βλάχων στη Βέροια έγινε στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα.
Όλες οι πηγές συγκλίνουν ότι η μαζική μετακίνηση των Βλάχων στις αρχές του 19ου αιώνα συνδέεται άμεσα με το τσελιγκάτο (φαλκάρι) του (Αλέξη Μπάντρα) Μπαντραλέξη από την Αβδέλλα της Πίνδου. Μαζί τους και τα φαλκάρια των Καραγιανναίων, του Ζεάνα, του Βέρου και του Σμιξιώτη Γκιζάρη.
Πριν από αυτούς είχαν προηγηθεί Βλάχοι από τη Μοσχόπολη που εγκαταστάθηκαν στη Βέροια. Ανάμεσα σε αυτούς οι γνωστές στη Βέροια οικογένειες Βελτσίδη, Βαφείδη, Βλαχογιάννη. Για μια δεκαετία περίπου ( 1819-1832 ), πριν την οριστική τους εγκατάσταση στο Σέλι, ζούσαν στα χειμαδιά της Κασσάνδρας και στα βοσκοτόπια στο Μπέλες ( Πορόγια, Λαϊλιά). Και αυτό γιατί στην περιοχή του Βερμίου υπήρχε μεγάλη αναστάτωση λόγω της επανάστασης της Νάουσας, της βίαιης καταστολής της από τους Τούρκους και των σκληρών αντιποίνων που ακολούθησαν.
Τα κοινά ονόματα (Βέρρος, Σιαφαρίκας και άλλα) ανάμεσα στους Βλάχους της Βέροιας και των Σερρών πιστοποιούν τη ζωή των Βλάχων του Βερμίου στο Μπέλες και την κοινή Αβδελιώτικη καταγωγή. Επίσης, αν κάποιος μελετήσει τους πίνακες του 1891 του Γιάννη Καραγιάννη , Αβδελλιώτη Βλάχου με συγγένεια στη Βέροια και καθηγητή της ελληνικής γλώσσας στο πανεπιστήμιο του Ιασίου, με τα ονοματεπώνυμα του Σελίου και Ξηρολιβάδου ( η Κουμαριά δεν είχε ιδρυθεί ακόμη ), θα διαπιστώσει ταύτιση με τα ονόματα των Βλαχοχωριών της Πίνδου, και κυρίως με της Αβδέλλας.
Ως το 1878, υπήρχαν μόνο πρόχειρα καλύβια, γύρω από το μεσοχώρι του Σελίου. Αυτόν τον πρόχειρο οικισμό οι Οθωμανικές αρχές τον είχαν ονομάσει ‘‘ Καλύβια του Μπαντραλέξη’’. Το 1875, και ο ταγματάρχης τοπογράφος μηχανικός Νικόλαος Σχοινάς, που περιόδεψε στη Μακεδονία εκείνη την περίοδο, αναφέρει τους Βλάχους του Βερμίου και τα ‘‘ Καλύβια του Μπαντραλέξη’’.
Το 1878 οι Βλάχοι του Σελίου κατάφεραν να αποσπάσουν από τον Ασάκ πασά, γιο του Σουλεϊμάν πασά της Βέροιας, ειδικό φιρμάνι (mulkia) που επέτρεπε στους Βλάχους χριστιανούς να χτίσουν τα σπίτια του οικισμού με στέρεα υλικά, αν και από πηγές διαφαίνεται να χτίστηκαν και παλιότερα. O Μπαντραλέξης έφτιαξε το πρώτο πέτρινο σπίτι που ακόμη σώζεται στο Σέλι.
Όταν πρωτοϊδρύθηκε το Σέλι ως οικισμός αποτελούνταν από δύο γειτονιές (μαχαλάδες). Τη Μαρούσια (Μαρουσιάνοι) και την απέναντι γειτονιά Νάπαρτι (Ναπαρτιάνοι). Ενδεικτικό της κόντρας των δύο περιοχών είναι ο γνωστός πετροπόλεμος μεταξύ των κατοίκων τους, από τις κορυφές των γειτονιών τους.
Καλοκαίρι στο Σέλι
Το Σέλι είναι ένα χωριό με πλούσια λαογραφία και παράδοση.
Πολιούχος και Προστάτιδα του χωριού αλλά και των Σελιωτών είναι η Παναγία. Όλο το Σέλι τιμά κάθε χρόνο την μνήμη Της, τον Δεκαπενταύγουστο, με θρησκευτικές εκδηλώσεις αλλά και μεπαραδοσιακά Βλάχικα πανηγύρια. Το απόγευμα της Παραμονής της Παναγίας στις 14 Αυγούστου, γίνεται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας στο χωριό, παρουσία πολλών επισήμων, Αρχών και κόσμου που ανεβαίνει στο Σέλι ειδικά για το τριήμερο της Παναγίας.
Νέες κοπέλες του χωριού ντύνονται με παραδοσιακές στολές και συνοδεύουν την εικόνα. Το ίδιο βράδυ στην πλατεία και στα ντόπια “καφενεία” του χωριού λαμβάνουν χώρα εορταστικές εκδηλώσεις (χοροί, εμποροπανήγυρις κ.λ.π) με την συμμετοχή του κόσμου. Το πρωί της 15ης Αυγούστου (Ημέρα της Παναγίας) τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον Ιερό Ναό της Παναγίας, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα με έκδηλη την συμμετοχή του κόσμου. Τα τελευταία 20 χρόνια την ημέρα της Παναγίας αναβιώνει και το έθιμο του Τρανού χορού με μεγάλη επιτυχία και την συμετοχή μικρών και μεγάλων στον χορό.
Τις ημέρες του εορτασμού της Παναγίας και συγκεκριμένα την Τρίτη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο οι βλάχοι συνήθιζαν να κάνουν εκδρομή στο ξέφωτο του δάσους της Ντουκάτας (δάσος με τεράστιες οξιές έχοντας και πηγή με νερό που αναβλύζει) όπου έστηναν μεγάλο γλέντι με παραδοσιακούς βλάχικους χορούς και τραγούδια και με παράλληλο ψήσιμο αρνιών. Την ένατη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο (9μερα της Παναγίας) τελείται λειτουργία στον Ιερό Ναό της Παναγίας της Σελιώτισας στην περιοχή “Πριόνια“.
Η εκκλησία αυτή έγινε σύμφωνα με το εξής ιστορικό:
Ένας Σελιώτης ξυλοκόπος που εργαζόταν στην συγκεκριμένη τοποθεσία, είδε στο όνειρό του την Παναγία που τον καλούσε σε ανεύρεση της εικόνας Της μέσα στο δάσος. Στην αρχή δεν έδωσε σημασία. Όταν όμως είδε το ίδιο ακριβώς όνειρο για τρίτη φορά αναζήτησε την εικόνα της σε ένα συγκεκριμένο σημείο του δάσους σύμφωνα με την υπόδειξή της και πράγματι την ανακάλυψε.
Προς τιμή της στον τόπο αυτό χτίστηκε η εκκλησία που είναι αφιερωμένη στην Κοίμησή της. Μετά τις θρησκευτικές εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Παναγίας, ακολουθούν πλήθος εκδηλώσεων
Χειμώνας στο Σέλι
Σε απόσταση 1,5 – 2 χιλιομέτρων από το χωριό του Σελίου βρίσκονται τα δύο χιονοδρομικά του κέντρα. Το Εθνικό χιονοδρομικό κέντρο Σελίου και το “Χρυσό ελάφι” όπου πλήθος επισκεπτών από όλη την Ελλάδα και όχι μόνον , τα απολαμβάνει κάθε χρόνο.
Όλο το χρόνο το χωριό και η ευρύτερη περιοχή τυγχάνει σειρα επισκέψεων από αθλητικους Συλλόγους που λόγο των άριστων κλιματολογικών συνθηκών σε συνδυασμό με το υψόμετρο του Σελίου το καθιστούν μοναδικό σε όλη την Ελλάδα για την προετοιμασία των αθλητών.
Αξίζει να σημειώσουμε πως στο Σέλι το 1984 ξεκίνησαν τα Ανταμώματα των Βλάχων, με θύμιση στους παλαιότερους από όσους μιλήσαμε , της καταπληκτικής ατμόσφαιρας της άψογης οργάνωσης και της αξέχαστης φιλοξενείας που προσέφεραν οι διοργανωτες με τους εμπλεκόμενους Συλλόγους που πρωτοστάτησαν εκείνη την εποχή για να υπάρχουν τα σημερινά ετήσια ανταμώματα των Βλάχων.
Χειμερινό πλέον θέρετρο , διατηρώντας όμως όλα τα πλούσια Λαογραφικά του στοιχεία χαριν του Πολιτιστικού Συλλόγου Βλάχων Βέροιας στον οποίο θα αναφερθούμε στο μέλλον με εκτενέστερο αρθρο.
Στο χωριό δραστηριοποιείται επίσης και ο Τουριστικός Όμιλος Σελίου με πλήθος δράσεων και εκδηλώσεων όλο το χρόνο και Λαογραφικό Μουσείο.
Σήμερα το Σέλι είναι πόλος έλξης επισκεπτών καθόλη την διάρκεια του χρόνου τοσο για μικρες αποδρασεις αλλα και για καλοκαιρινές ή χειμερινές διακοπές στα συγχρονα τουριστικα καταλυματα προσφεροντας δρασεις εναλλακτικου τουρισμου οπου σε συνδιασμο με το αρωμα της παράδοσης και της φιλοξενίας θα ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
Για τους απόγονους των πρώτων κατοίκων του χωριού και των μετέπειτα οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στο χωριό, το Σέλι είναι σήμερα τόπος καλοκαιρινών και χειμερινών διακοπών γνωρίζοντας εντυπωσιακή ανοικοδόμηση με τον αριθμό σπιτιών να ξεπερνούν τα 1.000.
Όπως και να έχει…. το Σέλι είναι ένας πανέμορφος τόπος που όσες φορές και να τον επισκεφθείς ,είτε χειμώνα είτε καλοκαίρι …. δεν σου φθάνουν !!
Πηγές : Το βιβλίο του Τάκη Γκαλαίτση, έκδοση του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας : Από τη ζωή των Βλάχων/ Di tu bana Armanjilor (2013) – Τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες: Αρχείο Συλλόγου Βλάχων Βέροιας – Σελίδα FB Σέλι